آشنایی با شغل مهندس بهداشت محیط
مهندسی بهداشت محیط -بهداشت محیط کنترل همه عواملی است که اثر سویی بر پایدار ماندن سلامت انسان میگذارند. این شامل بیماریهای زیادی میشود که از طریق آب، هوا، مواد غذایی و بسیاری از عوامل محیطی دیگر سلامت انسان را تهدید میکنند. برای رسیدن به این هدف، بهرهگیری اصول مهندسی و دانش زیستمحیطی به منظور کنترل، اصلاح و بهبود عوامل فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک محیط جهت حفظ و ارتقاء سلامتی و رفاه و آسایش انسان ضرورت مییابد.
مهندسی بهداشت محیط شناسایی، ارزیابی و اصلاح معضلات زیست محیطی ای است که تاثیر محسوسی بر بهداشت عمومی دارند. بسیاری از تهدیدات بر سلامتی انسان وابسته به محیط زیست بوده و موثرترین روش برای کاهش این مخاطرات، جلوگیری و یا حذف آن مشکلات زیست محیطی میباشد.
مهندس بهداشت محیط به شناسایی و رفع مشکلات مربوط به بهداشت مواد غذایی، بهداشت آب آشامیدنی، دفع زباله ها، بهداشت اماکن عمومی از جمله مدارس، بیمارستان ها، روستاها و …، مبارزه با حشرات و ناقلین بیماری، بهداشت هوا و محیط زیست و …می پردازد.
مهندس بهداشت محیط باید فردی مسئولیت پذیر و دلسوز باشد. او باید به مباحث بهداشت محیطی و بهبود کیفیت بهداشتی زندگی انسان ها علاقه مند باشد. داشتن دقت زیاد و دانش کافی در این شغل بسیار مهم است زیرا نتایج کار مهندس بهداشت محیط تاثیر مستقیم و زیادی روی زندگی مردم دارد.
ماموریت های خارج از محیط معمول کار به صورت ساعتی یا چند روزه (معمولا برای بازرسی ها و انجام بررسی های بیشتر) در شغل مهندسی بهداشت محیط رایج است.
در ادامه با وظایف، دانش و مهارت مورد نیاز، تحصیلات لازم و نحوه ورود به شغل، بازارکار و آینده شغلی، درآمد مهندس بهداشت محیط و برخی از افراد معروف در این حوزه آشنا می شوید.
وظایف مهندس بهداشت محیط
مهندس بهداشت محیط با توجه به محیطی که در آن کار می کند، وظایف خاصی دارد. به طور کلی وظایف آن عبارتند از :
- بررسی و کنترل انواع فاضلاب، زباله ها، آلوده کننده های هوا و … همراه با برنامه ریزی برای رفع آنها
- انجام آزمایشهای مربوط به آلودگی هوا، آب و فاضلاب، بهداشت پرتوها و سایر آزمایشات لازم در آزمایشگاههای اختصاصی بهداشت محیط
- بازدید و بررسی وضعیت بهداشتی از مراکز و اماکن عمومی مانند مدارس و مراکز آموزشی، رستوران ها و مراکز تهیه غذا، بیمارستان ها، آزمایشگاه ها، ورزشگاه ها، پارک ها و …
- همکاری در شناسائی و کنترل طغیان بیماریها و همه گیر (اپیدمی)
- بررسی و کنترل آب آشامیدنی
- نظارت کمی و کیفی بر آزمایشگاه های آب و فاضلاب
- همکاری در طراحی سیستم های جمع آوری و تصفیه فاضلاب شهری وصنعتی
- تهیه برنامه های مربوط به نحوه صدور پروانه کالاهای وارده به کشور، پروانه تاسیس و بهره برداری و ساخت داروها و نظارت بر آنها
- کسب اطلاعات لازم در خصوص انواع مواد دارویی و غذایی غیرمجاز اعلام شده از سوی سازمان های بین المللی
- نظارت بر روند ساخت مواد از نظر فرمول ترکیب وبهداشتی بودن محصول وحذف مواد اولیه غیرمجاز
- هماهنگی و اقدام برای تشکیل کمیته بهداشت وکنترل عفونت بیمارستان ها، شرکت فعال در آنها و پیگیری مصوبات
- بررسی و نظارت بهداشتی بر کلیه مراحل جمع آوری، تفکیک، انتقال، نگهداری موقت و دفع زباله های بیمارستانی
- کنترل بهداشتی رختشویخانه و استریلیزاسیون مرکزی و نظارت بر نحوه شست و شو، گندزدایی و جداسازی البسه و نحوه استریل کردن صحیح وسایل پزشکی
- کنترل حشرات موذی و جوندگان با کمک حفظ بهداشت محیطی، دفع بهداشتی زباله ها و درصورت لزوم استفاده از روش های مناسب شیمیایی و سم پاشی برای ازبین بردن آنها
- نظارت و اقدام در زمینه مسایل بهداشتی و حفاظتی بخش پرتوهای یون ساز (مانند مراکز پرتو پزشکی)
- برنامه ریزی برای بازیافت آب حاصل ازتصفیه فاضلاب های شهری و صنعتی
- دانش و مهارت مورد نیازمهندسی بهداشت محیط
- علاقه به شناخت و رفع مسایل و مشکلات محیطی با هدف بهبود زندگی انسان ها
- آشنایی کامل با قوانین، دستورالعمل ها و آیین نامه های مربوط به بهداشت محیط
- دقت زیاد و توجه به جزئیات
- توان تجزیه و تحلیل مناسب
- توان حل مساله
- مهارت ارتباطی مناسب
- مسئولیت پذیری
تحصیلات لازم و نحوه ورود به شغل مهندس بهداشت محیط
فارغ التحصیلان رشته مهندسی بهداشت محیط در سطح کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا می توانند وارد این شغل شوند. افراد دارای مدارک تحصیلی بالاتر، معمولا در حوزه های تخصصی این شغل مشغول به کار می شوند. به عنوان مثال افراد دارای مدارک ارشد و دکترا می توانند در حوزه های تحقیقاتی مربوط به آلودگی هوا، آلودگی آب و … فعالیت کنند.
بازارکار مهندس بهداشت محیط و آینده شغلی
علاقه مندان به این شغل می توانند در وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، سازمان های آب و فاضلاب، شهرداری ها و سازمان محیط زیست، بیمارستان ها، آزمایشگاه ها و برخی از کارخانجات استخدام شوند.
به تازگی فرصت شغلی جدیدی برای علاقه مندان به این شغل فراهم شده است. به منظور ارتقاء سطح عملکرد بهداشتی مراکز و اماکن عمومی موضوع ماده ۱۳ قانون اصلاح مواد خوردنی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی، قرار است تا وظیفه کنترل وضعیت بهداشتی این مراکز به شرکتها و موسسات خصوصی واگذار گردد. در هر کدام از این شرکتها یک نفر کارشناس بهداشت محیط به عنوان مسئول فنی شرکت حضور داشته و سایر کارکنان (با حداقل مدرک کاردانی و یا بالاتر در رشته مهندسی بهداشت محیط یا مدرک کارشناسی یا بالاتر در در رشته ایمنی و بهداشت مواد غذایی) شاغل در این زمینه، زیر نظر مسئول فنی فعالیت می کنند. فارغ التحصیلان رشته مهندسی بهداشت محیط (با حداقل مدرک کارشناسی) می توانند با کسب ۷۰ درصد نمره آزمون مورد تایید وزارت بهداشت ، برای تاسیس این شرکت ها اقدام کنند و یا در این نوع شرکت ها استخدام شوند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این مورد روی لینک زیر کلیک کنید :
دستورالعمل شرکت ها و موسسات مشاوره ای خود کنترلی و خود اظهاری بهداشتی
علاقه مندان به حوزه آموزش و تحقیقات نیز می توانند با داشتن مدارک عالی تحصیلی در حوزه بهداشت محیط، وارد سیستم آموزش عالی کشور شوند و به تدریس و پژوهش بپردازند.
با توجه به شعار پیشگیری بهتر از درمان است، توجه به بهداشت محیط در کشور علاوه بر رفع انواع مشکلات محیط زیستی و بیماری های ناشی از آنها، موجب صرفه حویی زیادی هم در هزینه های درمانی و بهداشتی می شود. در بسیاری از کشورهای پیشرفته به دلیل اهمیت فوق العاده دادن به مسایل زیست محیطی و استفاده از متخصصان این حوزه، شغل مهندس بهداشت محیط از جایگاه بسیار مناسبی برخوردار می باشد.
متاسفانه در کشور توجه ویژه به بهداشت محیط نشده و برای بسیاری از مشکلات زیست محیطی از جمله خشک شدن دریاچه ارومیه، ریزگردها، دفع فاضلاب ها و … راه حل درست، بنیادی و علمی اتخاذ نشده است. در این حوزه ها صرف بودجه کافی برای انجام انواع پروژه های علمی زیربنایی و اقدامات اجرایی به کمک مهندسان بهداشت محیط الزامی است. امیداواریم در راستای حل این مشکلات و کمبودها، گام های موثری برداشته شود و آینده شغلی مناسبی نیز پیش روی علاقه مندان شغل مهندسی بهداشت محیط باشد.
وضعیت استخدام مهندس بهداشت محیط در برخی از کشورهای
استرالیا – در بازه زمانی ۵ سال گذشته میزان استخدام این شغل حدود ۸۹.۷ درصد رشد داشته است. در حالی که این عدد برای متوسط مشاغل ۷.۸ درصد رشد می باشد. رشد متوسطی برای میزان استخدام این شغل در سال های آتی پیش بینی شده است.
درآمد و حقوق مهندس بهداشت محیط
مهندس بهداشت محیطی که در بخش دولتی استخدام شود، مطابق با قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق دریافت می کند. مهندسان بهداشت محیط که در بخش خصوصی فعالیت می کنند، با توجه به میزان تجربه و مهارت خود و نوع توافقی که با کارفرمای خود دارند، درآمدهای متفاوتی کسب می کنند.
مهندس بهداشت محیطی که به سمت تاسیس شرکت و موسسه خصوصی مشاوره ای خود کنترلی بهداشتی برود، علیرغم مشکلات موجود، اگر بتواند با برنامه ریزی صحیح و پشتکار زیاد کار خود را مدیریت کند، می تواند درآمد خوبی نیز داشته باشد.
در جدیدترین پژوهش صورت گرفته در اواخر سال ۱۳۹۲ توسط تعدادی از متخصصان شغلی کشور، گروه های مختلف شغلی از نظر درآمدی مورد بررسی قرار گرفته اند. بر این اساس متوسط حقوق و درآمد مهندس بهداشت محیط در سمت های مختلف شغلی و در رده های مختلف سازمانی (کارشناس، سرپرست و مدیر) استخراج شده است.
برای مهندس بهداشت محیط در هر سمت و در هر رده سازمانی حداقل، حداکثر و متوسط درآمد ماهیانه ذکر شده است. به عنوان مثال مهندسان بهداشت محیط که در سمت بازرس بهداشت محیط در رده کارشناس کار می کنند، در اواخر سال ۱۳۹۲، حداقل درآمد ۵۵۰۰۰۰ تومان، حداکثر درآمد ۱۹۸۰۰۰۰ تومان و متوسط درآمد ماهیانه ۱۱۰۰۰۰۰ تومان را داشته اند.
درآمد ماهانه مهندس بهداشت محیط در ایران
همچنین از آنجا که تجربه و سابقه کاری یکی از عوامل موثر در تعیین حقوق و درآمد هر فردی از جمله مهندسان بهداشت محیط می باشد، در بخش دیگری از این پژوهش، درآمد مهندس بهداشت محیط از نظر سابقه کاری در رده های مختلف سازمانی مورد بررسی قرار گرفته است. همان طور که در تصویر زیر مشخص است در هر رده سازمانی با افزایش سابقه کاری، درآمد و حقوق مهندس بهداشت محیط نیز افزایش می یابد.
درآمد ماهانه مهندس بهداشت محیط به تفکیک سابقه کار
توجه داشته باشید که تحقیق بالا روی شاغلانی که در استخدام شرکت یا سازمانی (اعم از دولتی یا خصوصی) می باشند، صورت گرفته است. در مورد افرادی که کارآفرین هستند و کار مستقلی در حوزه تخصصی شان، راه اندازی کرده اند، شرایط متفاوت است و آنها با توجه به میزان فعالیت، تخصص، تلاش و پشتکارشان، درآمدهای متفاوتی دارند.
درآمد مهندس بهداشت محیط در برخی از کشورهای جهان
آمریکا – متوسط درآمد سالیانه مهندس بهداشت محیط در سال ۲۰۱۳، ۵۹.۲۰۰ دلار می باشد.
استرالیا – متوسط درآمد سالیانه این شغل در سال ۲۰۱۳، معادل ۸۵.۰۰۰ دلار آمریکا می باشد.
انگلستان – متوسط درآمد سالانه مهندسان با تجربه بهداشت محیط معادل ۳۹.۰۰۰ تا ۵۴.۸۰۰ دلار آمریکا می باشد. مدیران بهداشت محیط تا حدود ۷۱.۰۰۰ دلار نیز درآمد دارند.
کانادا – متوسط درآمد سالانه این شغل در سال ۲۰۱۳، معادل ۶۱.۰۰۰ دلار آمریکا می باشد.
شخصیت های مناسب این شغل مهندس بهداشت محیط
در یک انتخاب شغل صحیح و درست، عوامل مختلفی از جمله ویژگی های شخصیتی، ارزش ها، علایق، مهارت ها، شرایط خانوادگی، شرایط جامعه و … برای هر فرد باید در نظر گرفته شوند. یکی از مهم ترین این عوامل ویژگی های شخصیتی می باشد. شناخت درست شخصیت هر فرد فرآیندی پیچیده و محتاج به تخصص و زمان کافی است. البته هر فردی ویژگی های منحصربه فرد خود را دارد، حتی افرادی که به نوعی تیپ شخصیتی مشابه دارند، باز هم در برخی موارد با یکدیگر متفاوت هستند.
به طور کلی همیشه افراد موفقی از تیپ های شخصیتی مختلف در تمام مشاغل هستند و نمی توان دقیقا اعلام کرد که فقط تیپ های شخصیتی خاصی هستند که در این شغل موفق می شوند. اما طی تحقیقاتی که صورت گرفته تیپ های شخصیتی ای که برای این شغل معرفی می شوند، عموما این کار را بیشتر پسندیده و رضایت شغلی بیشتری در آن داشته اند.
بهداشت محیط (به انگلیسی: Environmental health) عبارت است از کنترل همه عواملی که اثر سویی بر پایدار ماندن سلامت انسان میگذارند. این شامل بیماریهای زیادی میشود که از طریق آب، هوا، مواد غذایی و بسیاری از عوامل محیطی دیگر سلامت انسان را تهدید میکنند. بهداشت محیط همچنین دربرگیرنده مطالعه فاکتورهای محیطی مضر برای سلامت انسان و شناخت و پیشگیری و رفع اثرهای ناشی از این عوامل است.
جنبههای دیگر بهداشت محیط به بهداشت محیط عمومی و حفاظت بهداشت عمومی / حفاظت بهداشت محیط عمومی اشاره میکند. بهداشت محیط نباید با حفاظت محیط زیست اشتباه گرفته شود، بهداشت محیط در مورد حفاظت از هر دو محیط طبیعی و انسان ساخت برای سلامت انسانها میباشد، در حالیکه، حفاظت از محیط زیست از محیط طبیعی برای حفظ اکوسیستم، محافظت میکند.
«بهداشت محیط تمام جنبههای فیزیکی، شیمیایی و فاکتورهای بیولوژیکی ظاهری افراد و همه فاکتورهای مؤثر رفتاری را اداره میکند.» این موضوع شامل ارزیابی و کنترل فاکتورهای محیطی میباشد که بالقوه روی سلامت تأثیر دارند. بهداشت محیط، پیشگیری از بیماریها و حمایت از محیطهای سالم را هدف خود قرار دادهاست. این تعریف در مقابل رفتارهای مرتبط با محیط، همچنین رفتارهای مرتبط با محیط اجتماعی و فرهنگی و ژنتیکی قرار نمیگیرد.[۱]در واقع هدف بهداشت محیط کنترل کلیه عواملی است که بالقوه و بالفعل تأثیرات سویی بر بقاء و سلامتی انسان اعمال میکنند. برای رسیدن به این هدف، بهرهگیری اصول مهندسی و دانش زیستمحیطی به منظور کنترل، اصلاح و بهبود عوامل فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک محیط جهت حفظ و ارتقاء سلامتی و رفاه و آسایش انسان ضرورت مییابد.[۲]
خیلی ساده بهداشت محیط عبارتست از: کنترل عوامل محیطی (هوا، آب و خاک) به نحوی که برای انسان و متعلقات آن زیان آور نباشند.[۳]
بهداشت محیط عبارت است از کنترل عواملی از محیط زندگی که به نحوی در رفاه و سلامت بدنی روانی و اجتماعی انسان تأثیر دارند یا خواهند داشت.[۳]
مطابق با آییننامه بهداشت محیط[۴] مصوب مورخه ۱۳۷۱/۴/۲۴ هیئت دولت جمهوری اسلامی ایران و همچنین آییننامه اجرایی قانون اصلاح ماده ۱۳ قانون مواد خوردنی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی مصوب ۱۳۹۲/۳/۱۸ تعریف[۵] «بهداشت محیط» عبارت است از کنترل عواملی از محیط زندگی که به گونهای روی سلامت جسمی، روانی و اجتماعی انسان تأثیر میگذارند.[۶] در این تعریف به مجموعهای از آب و هوا و خاک و روابط بین آنها و کلیه موجودات زنده «محیط» میگویند.[۷] بهطور کلی محیط به مجموعهای از عوامل و شرایط خارجی و تأثیرات وارده ناشی از آنها بر زندگی یک موجود اطلاق میگردد.[۲] و یا به عبارتی دیگری توازن و تطابقی که باید میان انسان و محیط زیست او وجود داشته باشد تا موجبات بهزیستی جسمی روانی و اجتماعی برای او فراهم شود و پیشگیری از بیماریها بوسیله کنترل و از بین بردن عوامل محیطی که در انتقال و برقراری بیماری مؤثر هستند مورد نظر است.[۳]
تعریف بهداشت محیط توسط سازمان بهداشت جهانی:
جنبههایی از سلامت انسانها و بیماریها که بوسیله عوامل محیطی مشخص میشوند. همچنین به تئوری و ارزیابی و کنترل عوامل محیطی، اشاره دارد که میتوانند بالقوه روی بهداشت و سلامت تأثیر بگذارند.
تعریف بهداشت محیط که توسط سازمان WHO در اروپا استفاده میشود شامل هر دو اثرات مستقیم پاتولوژیک مواد شیمیایی، تشعشعی و برخی از عوامل بیولوژیکی و اثرات آنها (اغلب غیرمستقیم) بر روی سلامت و رفاه جسمی، روانی، اجتماعی و محیط فرهنگی، شامل مسکن، توسعه شهری، زمین مورد استفاده و حمل و نقل میباشد.
تعریف بهداشت محیط توسط سازمان بهداشت جهانی:
ابزار انجام سیاستهای بهداشت محیط، نظارت و کنترل فعالیتها میباشد. همچنین، آنها این نقشها را با ترویج بهبود بخشیدن به پارامترهای محیطی و تشویق استفاده از فن آوری و رفتارهای سازگار با محیط زیست، انجام میدهند. آنها پیشرو در توسعه و سیاستهای جدید میباشند.
پزشکی محیط زیست به عنوان یک شاخه از پزشکی میدان وسیع تری از بهداشت محیط را در نظر میگیرد. این اصطلاحات بطور کامل مشخص نشدهاند و در بسیاری از کشورهای اروپایی آنها را به جای یکدیگر استفاده میکنند.
روز ملی بهداشت محیط[ویرایش]
۱۱ اسفند روز ملی بهداشت محیط در ایران.[۸] روز ملی بهداشت محیط یک فرصت است که اهداف رشته بهداشت محیط و همچنین فعالیتهایی که فعالان رشته مهندسی بهداشت محیط انجام دادهاند به اطلاع مسئولان و مردم رسانده شود. میتوان از این روز جهت تغییر نگاه مسئولان و جلب توجه بیشتر آنان به اهداف زیستمحیطی و بهداشتی بهره برد. میتوان با بیان راهکارهای کنترل آلودگی هوا، دفع پسماند، جمعآوری و تصفیه فاضلاب نظر مردم و مسئولین را جلب کرد. میتوان حساسیتهای لازم جهت اجرای طرحهای پیشنهادی را برانگیخت و …[۹]
تصویب عنوان مهندسی کارشناسی بهداشت محیط
بهداشت حرفهای محیط[ویرایش]
بهداشت حرفهای محیط ممکن است به نامهای مأموران بهداشت محیط، بازرسان بهداشت عمومی، متخصصان بهداشت محیط، پزشکان سلامت محیط زیست یا کارشناسان بهداشتی شناخته شوند. در بیشتر کشورهای اروپایی، پزشکان و دامپزشکان در بهداشت محیط نقش دارند. در انگلستان، پزشکان باید مدرک فارغالتحصیلی در رابطه با بهداشت محیط داشته باشند و توسط مؤسسه حرفهای بهداشت محیط تصدیق و ثبت نام شده باشند. در کانادا، پزشکان در بهداشت محیط نیاز دارند مدرک کارشناسی تأیید شده خود را همراه با گواهی نامههای حرفهای ملی – گواهی در بازرسی بهداشت، داشته باشند. در بسیاری از ایالتهای ایالات متحده نیز نیاز است که افراد برای فعالیت در بهداشت محیط مدرک لیسانس و مجوز حرفهای داشته باشند. قوانین ایالتی کالیفرنیا دامنه عمل بهداشت محیط را به شرح زیر تعریف میکند:
«دامنه فعالیت در بهداشت محیط» به معنی فعالیت در حوزه بهداشت محیط، توسط ثبت نام متخصصان بهداشت محیط زیست در بخشهای دولتی و خصوصی شامل این مقوله میباشد اما محدود به سازمان، مدیریت، آموزش و پرورش، اجرا، مشاوره و واکنش اضطراری به منظور پیشگیری از خطرات زیستمحیطی و ارتقاء و حفاظت از بهداشت عمومی و محیط زیست در زمینههای: محافظت از مواد غذایی، مسکن، بهداشت محیط سازمانی، استفاده از زمین، کنترل صوتی جامعه، مناطق شنای تفریحی و آبها، کنترل تابش الکترومغناطیسی؛ جامد، مایع و مدیریت مواد خطرناک، کنترل مخازن ذخیره زیرزمینی، سیستمهای سپتیک در محل، کنترل حامل، کیفیت آب آشامیدنی، بهداشت آب، آمادگی در مواقع اضطراری و شیر و بهداشت مواد لبنی به موجب بخش ۳۳۱۱۳ کد غذا و کشاورزی، نمیشود.
بهداشت حرفهای محیط مدرن، ریشه در جنبش عمومی بهداشت و سلامت مردم انگلستان دارد. این موضوع توسط سر ادوین چادویک که مسئول لغو قوانین ضعیف و مؤسس و رئیس انجمن بازرسان بهداشت عمومی در سال ۱۸۸۴ بود پایهگذاری شد که امروزه مؤسسه حرفهای بهداشت محیط نامیده میشود.
سه رشته اصلی در حوزه بهداشت محیط همکاری میکنند: اپیدمیولوژی زیستمحیطی، سمشناسی و علوم آسیبپذیری. هر کدام از این رشتهها با اطلاعات مختلف به توصیف مشکلات زیستمحیطی کمک میکنند اما همپوشانی هم بین آنها وجود دارد.
- اپیدمیولوژی محیط زیست در مورد ارتباط بین برخورد محیط و سلامت انسانها، مطالعه میکند (شامل در معرض قرار گرفتن شیمیایی، تشعشعی، مواد میکروبی و غیره). مطالعات مشاهدهای، مشاهده افرادی که این موارد را تجربه کردهاند در اپیدمیولوژی محیط زیست عمومی است زیرا از لحاظ اخلاقی نمیتوان انسانها را در معرض عوامل شناخته شده یا مشکوک به بیماری قرار داد. هرچند عدم توانایی در استفاده از طرحهای مطالعه تجربی یک محدودیت در مطالعات اپیدمیولوژی محیط زیست میباشد، اما این رشته تأثیرات مواد را بر سلامت انسان مستقیماً مشاهده میکند به جای اینکه تأثیرات مطالعه بر روی حیوانات را روی انسانها حدس بزند.
- سمشناسی چگونگی ایجاد پیامدهای خاص بهداشتی ناشی از تماسهای محیطی را مطالعه میکند، بطور کلی حیوانات، به عنوان وسیلهای برای درک نتایج احتمالی سلامت انسانها استفاده میشوند. سمشناسی قادر به انجام آزمایشهای تصادفی کنترل شده و سایر مطالعات تجربی میباشد زیرا میتوانند از حیوانات استفاده کنند. به هر حال تفاوتهایی در بیولوژی حیوان و انسان وجود دارد، در نتیجه هنگام تفسیر نتایج حاصل از مطالعات حیوانی برای پیامدهای آن بر سلامت انسان، عدم قطعیت وجود دارد.
- علوم آسیبپذیری، قرار گرفتن انسان در معرض آلایندههای زیستمحیطی را به دو صورت شناسایی و کمی کردن میزان مواجه، مطالعه میکند. این علم میتواند به اپیدمیولوژی زیستمحیطی با توصیف بهتر در معرض قرار گرفتن عوامل زیستمحیطی کمک کند که ممکن است به یک نتیجه بهداشتی خاص منجر شود. شناسایی عوامل مواجه مشترک با سلامت میتواند به درک بهتر مطالعات سمشناسی کمک کند یا در ارزیابی میزان خطر استفاده شود، خواه، سطح فعلی در معرض قرار گرفتن با این عوامل از سطح توصیه شده تجاوز کند. علم آسیبپذیری یک مزیت نسبت به تعیین دقیق کمیت یک ماده شیمیایی خاص در معرض دارد، اما این موضوع نمیتواند مثل اپیدمیولوژی یا سمشناسی، برای هر اطلاعاتی در مورد سلامت، عمومیت داشته باشد.
اطلاعات بدست آمده از این سه علم میتواند در ارزیابی خطر، در مورد یک ماده شیمیایی خاص یا مخلوط مواد شیمیایی کمک کند، و تعیین کند که آیا قرار گرفتن در معرض این عوامل تهدید قابل توجهی برای سلامت انسان میباشد یا خیر. این موضوع به نوبه خود میتواند برای توسعه و اجرای سیاستهای بهداشت محیط مورد استفاده قرار بگیرد، به عنوان مثال، تنظیم میزان انتشار مواد شیمیایی یا تحمیل استانداردهای بهداشتی.
بهداشت محیط در مورد تمام مسایل مربوط به سلامت انسان از هر دو جنبه محیط طبیعی و محیط انسان ساخت صحبت میکند. نگرانیهای بهداشت محیط شامل موارد زیر میباشد:
بر اساس برآوردهای اخیر، حدود ۵ تا ۱۰ درصد از ناتوانی تعدیل سالهای زندگی (بار استئوپروز) به علت عوامل زیستمحیطی در اروپا میباشد. تاکنون مهمترین عامل آلودگی هوای شهری، ذرات ریز معلق در هوا میباشند. بهطور مشابه، تماسهای محیطی برای ۴٫۹ میلیون (۸٫۷٪) مرگ و میر و ۸۶ میلیون بار استئوپروز در سطح جهانی، تخمین زده شدهاست.
برنامه سمشناسی و اطلاعات بهداشت محیط (TEHIP) در کتابخانه ملی پزشکی ایالات متحده (NLM) از یک وب سایت جامع سمشناسی و بهداشت محیط زیست که شامل دسترسی به منابع تولید شده توسط TEHIP و ادارات و سازمانهای دولتی است نگهداری میکند. این وب سایت شامل لینکهای متصل به پایگاه دادهها، کتابشناسی، آموزش و دیگر منابع علمی و منابع مصرفی میباشد. TEHIP همچنین مسئول سمشناسی شبکه اطلاعاتی (TOXNET)، سیستم یکپارچه سمشناسی، و پایگاه داده بهداشت محیط میباشد که به صورت رایگان در شبکه قابل دسترسی هستند.
نقشهبرداری[ویرایش]
ابزارهای بسیاری برای نقشهبرداری بهداشت محیط وجود دارد. TOXMAP یک سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) از بخش خدمات اطلاعات تخصصی کتابخانه ملی پزشکی ایالات متحده (NLM) میباشد که از نقشههای ایالات متحده برای کمک به کاربران در کاوش اطلاعات آژانس حفاظت محیط زیست ایالات متحده (EPA)، در مورد انتشار مواد سمی موجود و برنامههای تحقیقاتی عمومی، کمک میکند. TOXMAP منبعی است که توسط دولت فدرال ایالات متحده سرمایهگذاری شدهاست. اطلاعات بهداشت محیطی و شیمیایی TOXMAP از شبکه اطلاعاتی سمشناسی NLM و مطالعه دیگر منابع معتبر بدست آمدهاست.
همایش ملی بهداشت محیط[ویرایش]
انجمن علمی بهداشت محیط ایران، هر ساله با همکاری دانشگاههای علوم پزشکی سراسر کشور، همایشی تحت عنوان همایش ملی بهداشت محیط برگزار میکند که در این همایش آخرین دستاوردهای علمی پژوهشی عرصه بهداشت محیط زیست کشور به صورت مقالات سخنرانی و پوستر ارائه میگردد. در این همایش که هر ساله با استقبال گسترده علاقه مندان برگزار میگردد موضوعات مختلفی چون مهندسی آب و فاضلاب، مدیریت پسماند، کنترل آلودگی هوا، ارزیابی اثرات محیط زیست، بهداشت مسکن و اماکن عمومی و… مورد بحث و تبادل نظر محققان قرار میگیرد. تاکنون ۱۶ همایش در سالهای
] [۱]
- اولین همایش بینالمللی و نوزدهمین همایش کشوری بهداشت محیط سال ۱۳۹۵ دانشگاه علوم پزشکی تهران
[۲]
- دومین همایش بینالمللی و بیستمین همایش کشوری بهداشت محیط سال ۱۳۹۶ دانشگاه علوم پزشکی یزد[۳]
روز جهانی بهداشت محیط[ویرایش]
با توجه به اعلام فدراسیون بینالمللی بهداشت محیط، ۲۶ سپتامبر برابر ۴ مهر هر سال به عنوان «روز جهانی بهداشت محیط» نامیده شدهاست.[۱۹][۲۰]
جشنواره علمی بهداشت محیط[ویرایش]
به منظور ارتقاء سطح بهداشت محیط کشور جشنواره علمی بهداشت محیط از سال ۱۳۸۸ توسط انجمن علمی بهداشت محیط ایران همزمان با روز ملی بهداشت محیط برگزار میگردد.[۲۱] تا کنون ۸ دوره از جشنواره در سالهای 1388[۲۲] 1389[۲۳] 1390[۲۴] 1391[۲۵] 1391[۲۶] برگزار گردیدهاست لیکن به دلیل تغییر مناسبت جشنواره از روز ملی بهداشت محیط به روز جهانی بهداشت محیط جشنواره پنجم تا مهرماه 1393[۲۷] به تعویق افتادهاست.[۲۸] پنجمین جشنواره علمی بهداشت محیط که قرار بود ۱۱ اسفند سال ۱۳۹۲ برگزار گردد به دلیل تغییر مناسبت جشنواره از روز ملی بهداشت محیط به روز جهانی بهداشت محیط همزمان با ششمین جشنواره علمی بهداشت محیط ایران در سال ۱۳۹۳ برگزار گردید. دبیر اجرایی هر چهار دوره جشنوارههای قبلی بر عهده آقای دکتر اکبر اسلامی عضو هیئت علمی دانشکده بهداشت دانشگاه شهید بهشتی و همچنین دبیر اجرایی ششمین جشنواره علمی بهداشت محیط ایران بر عهده دکتر مختاری بودهاست.
-
تعريف بهداشت محيط
بهداشت محيط عبارت است از كنترل عواملي از محيط زندگي كه به نحوي در رفاه و سلامت بدني رواني و اجتماعي انسان تأثير دارند يا خواهند داشت.
و يا به عبارتي ديگري توازن و تطابقي كه بايد ميان انسان و محيط زيست او وجود داشته باشد تا موجبات بهزيستي جسمي رواني و اجتماعي براي او فراهم شود و پيشگيري از بيماريها بوسيله كنترل و از بين بردن عوامل محيطي كه در انتقال و برقراري بيماري موثر هستند مورد نظر است
معرفي واحد
بهداشت محيط يكي از واحد هاي مهم بهداشتي با توجه به تعريف اختصاري آن كه عبارت ازمساعد نمودن عوامل محيطي كه بنحوي درزندگي افراد بشرمؤثرند.
بوضوح مي توان دريافت كه فعاليت بهداشت محيط درهمه زمينــــــه هاي بهداشتي وپيشگيري منجمله نظارت برآب آشاميدني روستاها وشهرها (كلرسنجي وآزمايشات شيميائي وميكروبي )كنترل درتهيه وتوزيع مواد غذائي ،كنترل دفع مدفوع وفاضلاب ، دفن بهداشتي زباله ،كنترل آلودگي هوا ، بهداشت كار و كارگاهها و...كه به سلامت جامعه وبالابردن بهداشت عمومي كمك مي نمايد. .بهداشت محيط اين واحد مردمي هميشه مأنوس با هم وطن روستائي و شهري همواره فعاليت خود را وسيعتر نموده وهمگام با ساير ارگانهاي ديگر سعي نموده است مسئوليت و وظيفه خطيرخويش را سنگينتر از گذشته حس نموده و درخدمت هموطنان عزيزبخصوص جامعه روستائي باشد ودرمصائب طبيعي مانند : زلزله و سيل ، يار و مددكار برادران و خواهران اسلامي خود گردد.
کنترل عواملی از محیط که به نحوی بر روی سلامت جسمی ، روانی و اجتماعی انسان تأثیر داشته و یا خواهد داشت و این عوامل در شرایط اقلیمی ، اجتماعی و صنعتی مختلف متفاوت است .
نظر به اینکه حفظ و تأمین بهداشت و سلامت جامعه در گرو ارائه خدمات گسترده و مطلوب بهداشتی می باشد . در این راستا واحد بهداشت محیط در سطح مراکز بهداشتی درمانی شهری ، روستایی و خانه های بهداشت خدماتی با اهداف ذیل انجام می دهد .
ارتقاء سطح سلامتی جامعه وکاهش بیماریهای منتقله و واگیردار از طریق برنامه های بهسازی محیط روستاها با همکاری های درون بخشی و برون بخشی و نیز جلب مشارکتهای مردمی
۱- کاهش بیماریهای ناشی از دفع غیر بهداشتی فضولات و فاضلاب و زباله
۲- ارتقاء ایمنی غذا و سلامت مصرف کننده از طریق کنترل مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی و اماکن عمومی
۳- اجرای برنامه های مبارزه با ناقلین حشرات و جوندگان و سگهای ولگرد بمنظور پیشگیری از بیماریهای خطرناک
۴- ارتقاء وحفظ سلامتی در نقاط روستایی از طریق اجرای برنامه های سالم سازی و بهسازی منابع آب _ دفع بهداشتی مدفوع_جمع اوری و دفع بهداشتی فاضلابها وآبهای سطحی _ جمع آوری و دفع بهداشتی زباله و فضولات حیواني و...
۵- بهبود شرایط بهداشت محیطی مراکز بهداشتی درمانی و خانه های بهداشت و بیمارستان
۶- حفظ سلامت و ارتقاء سطح بهداشت عمومی از طریق نظارت بر آب شرب ونمونه برداری میکروبی وشیمیایی وکلر سنجی و بازدید از تاسیسات آب شرب شهر وروستاها
۷-اجرای برنامه عملیات بهداشت محیط روستاها وبهسازی سرویسهای بهداشتی مدارس روستایی و..
در فرهنگ نامهها ، معنای واژه بهسازی (Sanitation) چنین است: "علم نگاهداری سلامت" ، سازمان بهداشت جهانی بهسازی را چنین تعریف کرده است: مبارزه با همه عوامل مضر محیط زیست فیزیکی انسان که اثرات زیان آور بر رشد انسان ، سلامتی و بقای او دارند یا میتوانند داشته باشند. |
دید کلی
وضعیت سلامت و بهداشت هر فرد ، هر جامعه ، هر ملت ، با تاثیر متقابل و تلفیق اثر دو محیط تعیین میشود: یکی محیط زیست داخلی خود انسان و دیگری محیط پیرامون وی. برابر مفاهیم نوین ، بیماری به علت برهم خوردن توازن حساس موجود بین انسان و محیط زیست او روی میدهد. در بین سه عامل بوم شناختی یعنی میزبان ، محیط زیست و عامل بیماریزا که موجب بیماری میشوند ، عامل بیماری زا بطور معمول با کمک آزمایشگاه شناخته میشود. میزبان برای بررسی در دسترس قرار دارد ، ولی محیطی که بیمار از آن آمده است ، بطور معمول ناشناخته است.
|
با وجود این ، بیشتر اوقات کلید پیدا کردن ماهیت بیماری ، بروز آن ، پیشگیری و مبارزه با بیماری در محیط زیست قرار دارد. بدون آگاهی از محیط زیست ممکن است، کلید مذکور در اختیار پزشکانی که مشتاق درمان ، پیشگیری و مبارزه با بیماری هستند، قرار نگیرد. مهندسی بهداشت محیط در واقع کاربرد روشهای فنی به منظور ارتقا و بهبود شرایط بهداشتی جامعه است که بیشترین فعالیت علمی آن در اجرای پروژههای آب رسانی و تسهیلات دفع فاضلاب ، متمرکز میباشد. کشورهای فعال در زمینه بهداشت محیط زیست با کندی پیش میروند. بسیاری از ضعفهای بهداشت در کشورها ، به علت نقص زیست محیطی است. عوامل زیست محیطی اساسی و پایهای برای بهداشت افراد و جامعه بعضی موارد هستند که توضیح داده میشوند.
آب
بسیاری از مشکلات بهداشتی کشورهای رو به پیشرفت بطور عمده به علت نبودن
آب آشامیدنیسالم است. بدون آب سالم جایی برای سلامت جامعه و رفاه وجود ندارد. تدارک آب سالم برای جامعه یکی از موثرترین و دائمیترین فناوریها برای بهبود سلامت جامعه و مردم است.
آب سالم و پاکیزه آبی است که
بدون عوامل زنده بیماریزا باشد.
بدون مواد شیمیایی زیان آور باشد.
طعم مطبوع داشته باشد.
قابل استفاده برای مصارف خانگی باشد.
آبی را آلوده (Contaminatedy) گویند که
دارای عوامل بیماریزای عفونی یا انگلی باشد.
مواد شیمیایی سمی داشته باشد.
دارای ضایعات و فاضلاب صنعتی و ... باشد.
آلودگی آب (Water Pollution) و خطرهای آن
آب به مفهوم شیمیایی هرگز خالص نیست و انواع ناخالصیها را چه بصورت تعلیق یا حل شده دارد. این ناخالصیها عبارتند از: گازهای حل شده مانند
هیدروژن سولفید (H
2S) ، مواد معدنی مانند نمک کلسیم و جانداران ذره بینی.
خطرهای آب آلوده را میتوان به دو گروه اصلی تقسیم کرد:
- خطرهای زیست شناختی: این خطرها عبارتند از بیماریهای منتقله بوسیله آب به سبب عامل زنده بیماری زا ، یا یک میزبان آبزی موجود در آب ، مانند هپاتیتهای ویروسی.
- خطرهای شیمیایی: آلایندههای شیمیایی عبارتند از: حلالهای شوینده ، سیانیدها ، فلزات سنگین ، مواد سفید کننده و ... در بسیاری از کشورهای پیشرفته که بیماریهای واگیردار قابل انتقال بوسیله آب تقریبا از بین رفتهاند ، هم اکنون به آلایندههای شیمیایی بیشتر توجه میشود.
سختی آب و بیماریهای قلبی - عروقی
گزارشهای رسیده از چند کشور ، رابطه معکوس آماری بین سختی آب آشامیدنی و میزان مرگ به علت بیماریهای قلبی - عروقی را نشان داده است. در مناطقی که آب آشامیدنی آنها سبک است، شیوع بعضی بیماریها مانند آرتریو اسکلروز قلب ،
بیماری استهالهای قلب ،
پرفشاری خون ، مرگ ناگهانی با منشا قلبی و عروقی و مخلوطی از این بیماریها بیشتر شده است.
هوا
محیط پیرامون انسان هوایی است که همه اشکال زندگی وابسته به آن هستند. هوا جدای از تامین اکسیژن حیات بخش برای انسان چند عمل دیگر را انجام میدهد ، بدن انسان بوسیله جریان هوا خنک میشود، حسهای ویژهای مانند شنوایی و بویایی بوسیله محرکهایی که از راه هوا منتقل میشوند، کار میکنند. عوامل بیماری زا بوسیله هوا میتوانند منتقل شوند.
منابع آلودگی هوا
- فرآیندهای صنعتی: در سالهای اخیر ، انواع بسیاری از صنایع بوجود آمدهاند ، صنایع شیمیایی ، پالایشگاه نفت و ... باعث آلودگی هوا میشوند.
- احتراق: احتراق خانگی و صنعتی مواد سوختی مانند زغال سنگ ، نفت و ... منبع ایجاد گرد و غبار و دیاکسید سولفور است.
- وسایل نقلیه موتوری
- منابع متفرقه: سوزاندن زباله ، فعالیتهای کشاورزی ، مبارزه با آفتها و برنامههای انرژی هستهای در آلودگی هوا سهیم هستند.
برونشیت مزمن و آلودگی هوا
برونشیت مزمن که غالبا بیماری انگلیسیها ، نامیده میشود ، یکی از علل اصلی مرگ در بریتانیا است ، پیشینه بالینی شامل سرفه مداوم همراه با خلط است. بررسیهای گستردهای که در انگلستان انجام شده ، نشان داده که برونشیت مزمن تاثیر پذیری ویژهای از آلودگی هوا دارد.
روشنایی و اثرات زیست شناختی آن
روشنایی خوب برای کارساز بودن بینایی ضروری است، اگر شرایط روشنایی خوب نباشد. دستگاه بینایی زیر فشار قرار گرفته و ممکن است به ضعف عمومی و کاهش کارسازی آن بیانجامد، به تازگی بر اثرهای زیست شناختی روشنایی بسیار توجه مینمایند. این نکته که روشنایی روز بصورت invitro (در لوله آزمایش) ، بیلی روبین را به ترکیبات ساده تبدیل میکند، به عنوان یک اقدام درمانی در یرقان نوزادان نارس مبتلا به افزایش بیلی روبین خون بکار گرفته میشود. دیگر اثرهای زیست شناختی روشنایی ، عبارتند از: اثر بر ریتم زیست شناختی گرمای بدن ، فعالیت بدنی ، تحریک ساخته شدن
ملانین ، فعال کردن پیش ویتامین D ، ترشح
غده فوق کلیوی و ... .
تابش پرتوها و اثرات زیستی آنها
تابش پرتوها از محیط زیست است و منابع مواجهه انسان با پرتوها را میتوان در دو گروه بیان کرد. منبع طبیعی مانند
پرتوهای کیهانی و منابع انسان ساخته مانند
پرتوهای x پزشکی و دندانپزشکی. اثرات زیستی پرتوها دو گروه هستند:
- اثرات بدنی: تابش مقدار 400-500 رونتگن (واحد) بر بدن در 50% موارد کشنده است. آسیبهای وارده به بدن شامل تخریب گویچههای سفید خون ، شل شدن ماهیچهها ،لوسمی ، تومورهای بدخیم و کوتاه شدن عمر است.
- آثار ژنتیکی: اثرهای ژنتیک در یک یا چند نسل بعد ممکن است تجلی نمایند. اثرات ژنتیک به سبب آسیب کروموزمها جهش در کروموزومها و جهش نقطهای بوجود میآیند.
اثرهای فشار جو بر سلامتی انسان
- ارتفاعات زیاد: در ارتفاع زیاد ، هوا کمتر فشرده بوده و در نتیجه فشار نسبی اکسیژن هم کمتر است. انسان در ارتفاعات خیلی زیاد بدون تجهیزات و تنفس با دستگاه نمیتواند ، زنده بماند. هنگامی که انسانی با کمی فشار جو ، مواجه شود، دگرگونیهای فیزیولوژیک روی میدهد: افزایش شمار دم زدن ، افزایش غلظت هموگلوبین و افزایش بازده قلب.
- ارتفاع کم: هنگامی که انسان در معرض فشار شدید جو ، قرار میگیرد، گازهای هوا مانند اکسیژن ، دیاکسید کربن و ازت متناسب با فشار نسبی این گازها در خون و بافتها حمل میشوند. افزایش غلظت ازت در خون یک حالت خواب رفتگی (narcose) ایجاد مینماید که منجر به کاهش اعمال عقلی و شعور میشود.
آینده بحث
مهندسی بهداشت محیط ، سلاحی کار آمد و مهم در مبارزه با بیماریهاست و غالب تغییرات بنیادی در خصوص ترویج بهداشت در کشورهای توسعه یافته طی قرون گذشته ، مرهون تلاش و کوشش مهندسین بهداشت بوده. یا حداقل به اندازه پزشکان در این امر ایفای نقش نمودهاند. با این حال تا دستیابی به چنین بهبودی در
بهداشت عمومی اکثریت قاطع محرومان و تنگدستان جهان راه درازی در پیش است.
اکثریت مردم که به سبب فقر و گرسنگی از میزان بالای مرگ و میر رنج میبرند. طرح دهه بینالمللی تامین آب آشامیدنی و بهسازی محیط (سالهای 1981 تا 1990) بوسیله سازمان ملل متحد ، بیانگر نقش و اهمیت مهندسی بهداشت محیط در بهبود شرایط بهداشتی مردم فقیر جهان است که خود پیشساز توفیق در سایر کوششهای توسعه قلمداد میشود.
......
در پایین لینک دانلود پاورپوینت کاراموزی بهداشت محیط گزاشته شده است..
شامل تمام مطالب کاراموزی
بهترین گزارش کار پایانی....
مجموعه کامل از
مرکز بهداشت
ازمایشگاه اب
بیمارستان
اب و فاضلاب
و.....
گزارش کاری خاص و تک